ინსულტის ძირითადი ფორმები

არსებობს ინსულტის ორი ძირითადი ტიპი, რომლებიც განსხვავებული მექანიზმით ვითარდება:

1. იშემიური ინსულტი (ყველაზე გავრცელებული - დაახლოებით 87%):
   • მიზეზი: თავის ტვინის მკვებავი არტერიის დახშობა თრომბით (სისხლის კოლტი) ან სხვა ნაწილაკებით. შედეგად, ტვინის ქსოვილს სისხლი აღარ მიეწოდება (იშემია).
2. ჰემორაგიული ინსულტი:
   • მიზეზი: თავის ტვინის სისხლძარღვის გასკდომა და სისხლის ჩაქცევა ტვინის ქსოვილში ან მის გარშემო. ხშირად გამოწვეულია მაღალი არტერიული წნევით (ჰიპერტენზია) ან ანევრიზმის გასკდომით.
3. გარდამავალი იშემიური შეტევა (TIA - "მცირე ინსულტი"):
   • სისხლის ნაკადის დროებითი შეფერხება, რომელიც ინსულტის სიმპტომებს იწვევს, თუმცა ისინი მალე (ჩვეულებრივ, 24 საათში) უკვალოდ ქრება. TIA არის სერიოზული გამაფრთხილებელი ნიშანი მომავალი, სრული ინსულტის რისკზე.

 

ინსულტის სიმპტომები - FAST ტესტი

ინსულტის დროს დროის ფაქტორს კრიტიკული მნიშვნელობა აქვს. რაც უფრო სწრაფად მოხდება რეაგირება, მით მეტია შანსი ტვინის დაზიანების შესუსტებისა და კარგი გამოსავლის. ინსულტის ამოცნობისთვის გამოიყენება მარტივი ტესტი: FAST (Face, Arms, Speech, Time):

• F (Face - სახე): სთხოვეთ ადამიანს გაიღიმოს. ხომ არ არის სახის ერთი მხარე ჩამოშვებული ან უმოძრაო?
• A (Arms - ხელები): სთხოვეთ ადამიანს ორივე ხელი ასწიოს. ხომ არ უვარდება ერთი ხელი?
• S (Speech - მეტყველება): სთხოვეთ ადამიანს მარტივი ფრაზის გამეორება. არის თუ არა მეტყველება გაძნელებული ან გაურკვეველი?
• T (Time - დრო): თუ რომელიმე სიმპტომი შეამჩნიეთ, დრო არ დაკარგოთ - დაუყოვნებლივ გამოიძახეთ სასწრაფო დახმარება!

სხვა დამატებითი ნიშნები:

• უეცარი, ძლიერი თავის ტკივილი უცნობი მიზეზით.
• მხედველობის უეცარი დაბინდვა ან დაკარგვა ერთ ან ორივე თვალში.
• წონასწორობის ან კოორდინაციის უეცარი დარღვევა, თავბრუსხვევა.

 

 დიაგნოსტიკა და მკურნალობა

დიაგნოსტიკა:

დიაგნოზი ისმება ნევროლოგიური გასინჯვისა და ტვინის გამოსახულებითი კვლევების (კომპიუტერული ტომოგრაფია - CT, მაგნიტურ-რეზონანსული ტომოგრაფია - MRI) საფუძველზე, რათა დადგინდეს ინსულტის ტიპი (იშემიური თუ ჰემორაგიული) და დაზიანების არეალი.

მკურნალობა:

მკურნალობის სტრატეგია ინსულტის ტიპზეა დამოკიდებული:

• იშემიური ინსულტი:
  • თრომბოლიზისი: მედიკამენტის ვენაში გადასხმა, რომელიც სისხლის კოლტს შლის. ეფექტურია, თუ ტარდება სიმპტომების დაწყებიდან უახლოეს საათებში ("ოქროს ფანჯარა").
  • თრომბექტომია: თრომბის მექანიკური ამოღება სისხლძარღვიდან ენდოვასკულარული გზით (კათეტერის მეშვეობით).
• ჰემორაგიული ინსულტი:
  • მკურნალობა მიმართულია სისხლდენის შეჩერებისკენ და ქალაშიდა წნევის კონტროლისკენ. ხშირად საჭიროა ნეიროქირურგიული ჩარევა.

 

 პრევენცია: რისკ-ფაქტორების კონტროლი

ინსულტის შემთხვევათა უმრავლესობის თავიდან აცილება შესაძლებელია! ძირითადი რისკ-ფაქტორები, რომლებიც აუცილებლად უნდა იყოს კონტროლის ქვეშ:

• მაღალი არტერიული წნევა (ჰიპერტენზია): ინსულტის ყველაზე მნიშვნელოვანი რისკ-ფაქტორი.
• დიაბეტი და მაღალი ქოლესტერინი.
• თამბაქოს მოწევა და ალკოჰოლის ჭარბი მოხმარება.
• გულის დაავადებები (მაგ. წინაგულების ფიბრილაცია).
• ფიზიკური აქტივობის ნაკლებობა და ჭარბი წონა.

რჩევა: რეგულარული სამედიცინო შემოწმება და ჯანსაღი ცხოვრების წესი ამცირებს ინსულტის განვითარების რისკს.

 

 რეაბილიტაცია

ინსულტის შემდეგ გამოჯანმრთელება ხანგრძლივი პროცესია. სრული აღდგენისთვის გადამწყვეტია მულტიდისციპლინური რეაბილიტაცია, რომელიც მოიცავს:

• ფიზიკურ თერაპიას
• ერგოთერაპიას
• ლოგოპედიურ თერაპიას (მეტყველების აღდგენა)

რეაბილიტაცია ხელს უწყობს დაკარგული ფუნქციების აღდგენას და პაციენტის ცხოვრების ხარისხის მნიშვნელოვნად გაუმჯობესებას.

 

ინსულტი სერიოზული გამოწვევაა, მაგრამ დროული რეაგირება და მკურნალობა გვაძლევს შანსს, შევამციროთ მისი დამანგრეველი შედეგები. გახსოვდეთ FAST - ამ ცოდნამ შეიძლება ვინმეს სიცოცხლე ან სრული ფუნქციონირება შეუნარჩუნოს!