პრედიაბეტი

პრედიაბეტი წარმოადგენს მდგომარეობას, დიაბეტისკენ მიმავალ გზას.ეს არის მდგომარეობა,როცა შაქრის შემცველობა სისხლში უფრო მაღალია ,ვიდრე უნდა იყოს ნორმაში,მაგრამ არა იმდენად,რომ ეს ჩაითვალოს შაქრიან დიაბეტად. ჩარევის გარეშე პრედიაბეტი დაახლოებით 10წლის ან უფრო ნაკლები დროის განმავლობაში გადადის ტიპ 2 დიაბეტში.

კუჭქვეშა ჯირკვალი ანუ პანკრეასი არის ორგანო, სადაც ხდება ინსულინის გამომუშავება. ამ სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი ჰორმონის მთავარი დანიშნულებაა  საკვებიდან შაქრის (გლუკოზის) ათვისება და ენერგიის წყაროდ გამოყენებაა, ასევე, აქვს უნარი შექმნას გლუკოზას მარაგი შემდგომი საჭიროებისთვის. ამ გზით ინსულინი იცავს ორგანიზმს სისხლში შაქრის როგორც მაღალი (ჰიპერგლიკემია) , ისე დაბალი (ჰიპოგლიკემია) შემცველობისგან.პრედიაბეტის არსებობა ნიშნავს, რომ ეს მექანიზმი არ მოქმედებს ისე,როგორც საჭიროა.

 საკვების მიღების შემდეგ კუჭ-ნაწლავის ტრაქტში ნახშირწყლები იშლება მარტივ შაქრებად, რომელიც გადადის სისხლში, ამის შედეგად სისხლში გლუკოზას დონის მომატება წარმოადგენს სიგნალს პანკრეასის ბეტა უჯრედებისთვის , რომ გამოყოს შესაბამისი რაოდენობით ინსულინი და სისხლში შაქრის მაჩვენებელი დააბრუნოს ნორმალურ ფარგლებში. თუ ორგანიზმში მოხვდა იმაზე მეტი შაქარი, ვიდრე მას იმ მომენტში ესაჭიროება, ინსულინი ახდენს მის დამარაგებას ღვიძლში, რათა გამოიყენოს ისეთ დროს, როდესაც სისხლში შაქრის დონე იქნება დაბალი (საკვების მიღებებს შორის შუალედში), ან საჭირო გახდება დამატებითი ენერგია (ფიზიკური დატვირთვის დროს). რაც მეტი გლუკოზა ხვდება ორგანიზმში, მით მეტი ინსულინის გამომუშავება უწევს პანკრეასს, რათა უზრუნველყოს სისხლში შაქრის ნორმალური დონის შენარჩუნება. ამიტომ დიდი რაოდენობით შაქრიანი საკვების მოხმრება, ცხადია, პანკრეასის გადატვირთვის მიზეზი ხდება.

                                                                                                                    გამომწვევი მიზეზები 

 ზუსტი გამომწვევი მიზეზი დადგენილი არ არის, თუმცა ცნობილია, რომ გენეტიკა და ოჯახური ისტორია წამყვან როლს თამაშობს დაავადების განვითარებაში. ძალიან მნიშვნელოვანი ფაქტორია ასევე არააქტიური ცხოვრების წესი და ჭარბი წონა.

• განსაკუთრებით ჭარბი ცხიმოვანი მასის არსებობა წელის მიდამოში, ძილის დარღვევები.
• დიაბეტი ტიპი 2-ის ოჯახური ისტორია – განსაკუთრებით მშობლებსა და დედმამიშვილებში დაავადების არსებობა;
• რასა/ეთნიკური კუთვნილება – აფრო-ამერიკელები, ეთნიკური ამერიკელები, წყნარი ოკეანის კუნძულების მაცხოვრებლები;
• წარსულში დადგენილი პრედიაბეტი – გაუარესებული გლიკემია უზმოდ ან გლუკოზისადმი ტოლერანტობის დარღვევა;
• არტერიული ჰიპერტენზია – 140/90 mmHg -ზე მეტი მოზრდილებში;
• HDL ქოლესტეროლის დონე 35 მგ/დლ -ზე ნაკლები და/ან ტრიგლიცერიდების დონე – 250 მგ/დლ-ზე მეტი;
• გესტაციური (ორსულთა ) დიაბეტი ანამნეზში ან 4 კგ-ზე მეტი წონის ნაყოფით მშობიარობა.
• პოლიკისტოზური საკვერცხეების სინდრომი.

 

                                                                                                             რა სიმპტომები ახასიათებს? 

 სიმპტომები როგორც წესი პრედიაბეტს არა აქვს გამოხატული. ექიმს უნდა მიმართოთ , თუ შეამჩნევთ შაქრიანი დიაბეტისთვის დამახასიათებელ ჩივილებს: 

• გამუდმებული შიმშილის შეგრძნება
• გაძლიერებული წყურვილი,
• ხშირი შარდვა,
• დაღლილობა,
• მხედველობის გაუარესება.

                                                                                                                   რა არის ნორმის ზღვარი? 

მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის მიხედვით 110 მგ/დლ-ზე არის ნორმის ზღვარი გლუკოზისთვის, ხოლო  ამერიკის დიაბეტის ასოციაციისთვის ნორმის ზედა ზღვარი არის  100.   

                                                                                                 

                                                                                       რა შემთხვევაში ისმევა პრედიაბეტის დიაგნოზი?

პრედიაბეტის დიაგნოზი ისმევა მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის მიხედვით:

გლუკოზა (უზმოზე) 110 – 125 მდე.  (6,1 – 6,9)

ხოლო ამერიკის დიაბეტის ასოციაციის მიხედვით - 100 - დან  125 მდე. 

ტოლერანტობის ტესტი (75 გ გლუკოზის მიღების შემდეგ  2 საათში გლუკოზის დონე  140 – 199 მგ დლ).

გლიკირებული ჰემოგლობინი:დიაგნოსტიიკური მაჩვენებელია 5,7-6,4%

 

                                                                                                  მკურნალობის თავისებურებები:

ცხოვრების სტილის შეცვლა  შესაძლებლობას აძლევს პრედიაბეტით დაავადებულებს გადაავადონ ან თავიდან აიცილონ დარღვევის პროგრესირება და შაქრიანი დიაბეტის განვითარება. ამისათვის დაცული უნდა იქნას სამი „ოქროს“ წესი:

• წონის კონტროლი: თუ აღინიშნება ჭარბი წონა ან სიმსუქნე, უფრო მაღალია პრედიაბეტის დიაბეტში პროგრესირების რისკი. სხეულის მასის 5-დან 10 % მდე დაკლება უკვე თვალშისაცემ შედეგს იძლევა.
• ფიზიკური აქტივობა: უნდა გამოიყოს მინიმუმ 30 წუთი ყოველდღე. ველოსიპედით სიარული, ცურვა, ან უბრალოდ ფეხით სეირნობა. იდეალური ვარიანტია აერობიკული ვარჯიშები, მაგრამ მსგავსი ტიპის სავარჯიშოების პირველად დაწყება სპეციალისტის რეკომენდაციებს საჭიროებს.                                                                                                                      
• კვება: უნდა შემცირდეს კალორიები, ულუფის მოცულობა, შაქრისა და სახამებლიანი ნახშირწყლების მიღება. უნდა გაიზარდოს უჯრედისით მდიდარი საკვების წილი, რადგან ის ხელს უწყობს დანაყრების შეგრძნების დაჩქარებას და აიოლებს საკვების რაოდენობის კონტროლს.

რაც შეეხება მედიკამენტოზურ მკურნალობას, შესაბამისი პრეპარატების დანიშვნის გადაწყვეტილება მიიღება ინდივიდუალურად, პაციენტის მდგომარეობის გათვალისწინებით.

პრედიაბეტი აქტუალური პრობლემაა ასევე ბავშვებშიც. იგივე ცვლილებები ცხოვრების წესში, რაც რეკომენდირებულია მოზრდილების შემთხვევაში, ხელს უწყობს დაავადების შეჩერებას.

                                                                                                             პროგნოზი 

დიაბეტი არ არის გარდაუალი პრედიაბეტიდან. მისი სტატისტიკური ალბათობა  3-5 წელიწადში არის  25% , ხოლო იმ ადამიანებითვის, ვინც მოახდენს პრევენციულ ღონისძიებებს, მას არ დაემართება დიაბეტი.

 

                                                                    თამარ მუხაშავრია - ენდოკრინოლოგი